Van gif naar geweer

Ratten bestrijden met een geweer? Het klinkt ongebruikelijk, maar het gebeurt steeds vaker in Nederland. Waar vergif jarenlang de standaard was, kiezen steeds meer ongediertebestrijders nu voor afschot.

Dit komt door de invoering van het Integrated Pest Management (IPM) systeem, dat het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen sterk beperkt. BeestjesKwijt.nl sprak met Tessa van Hunen, ongediertebestrijder bij Pestis imperium, over deze verschuiving in plaagdierbeheer.

Dieronvriendelijk? Juist niet

Volgens ervaren bestrijders is afschot diervriendelijker dan vergif. “Een goed geplaatst schot is direct dodelijk, terwijl vergif zorgt voor een langzame, pijnlijke dood,” legt Van Hunen uit. Bovendien voorkomt afschot dat roofdieren zoals uilen en vossen secundair worden vergiftigd.

Strikte regels, afhankelijk van de provincie

Ratten mogen niet zomaar worden afgeschoten. In Nederland gelden strenge regels, die per provincie verschillen. In Gelderland moet een bestrijder bijvoorbeeld aangesloten zijn bij de faunabeheereenheid, een ontheffing aanvragen, een draagverlofvergunning bij de politie regelen en een gespecialiseerde rattenschietcursus volgen.Daarnaast gelden de volgende voorwaarden:

• Een opdracht op een buitenterrein binnen de bebouwde kom moet vooraf worden gemeld.
• De klant moet toestemming geven.
• Een tijdelijke ontheffing is nodig.
• Schieten mag alleen ’s avonds of ’s nachts.
• Alle afgeschoten ratten moeten geregistreerd worden.

Deze regels zorgen ervoor dat afschot gecontroleerd en verantwoord wordt toegepast.

Effectief bij grote plagen

Hoewel er nog geen harde landelijke cijfers zijn over hoeveel ratten jaarlijks door afschot worden bestreden, laten praktijkvoorbeelden zien dat de methode effectief is. In gebieden met grote rattenpopulaties kan tot 90% van de dieren binnen enkele avonden worden geëlimineerd.Ratten spelen een natuurlijke rol in het ecosysteem, en volledige uitroeiing is niet de bedoeling. “Ratten horen in de natuur en zijn een voedselbron voor roofdieren,” zegt Van Hunen. Bovendien zijn het ‘natuurlijke opruimers’ die als alleseters afval, waaronder dat van mensen, opruimen.“Het doel is niet om ze volledig weg te krijgen, maar om overlast beheersbaar te maken. In landelijke en agrarische gebieden, waar ratten flinke schade kunnen aanrichten, kan afschot een effectieve methode zijn. In stedelijke omgevingen ligt dat anders. Hoewel afschot onder strikte voorwaarden soms mogelijk is, wordt het in de praktijk nauwelijks toegepast vanwege veiligheidsrisico’s en regelgeving. Daar zijn andere methoden geschikter.”

Andere bestrijdingsmethoden en hun beperkingen

Naast afschot zijn er andere methoden om ratten te bestrijden. Ze werken, maar hebben stuk voor stuk hun beperkingen:

• Vallen en klemmen: Geschikt bij kleine aantallen, maar bij grote plagen te arbeidsintensief en kostbaar. Bovendien zijn ratten neofoob – ze mijden nieuwe objecten in hun omgeving. Zet klemmen niet direct op spanning, want als een rat schrikt, zal hij de plek vermijden.
• Preventie en monitoring: Belangrijk om overlast op de lange termijn te voorkomen, maar vraagt om constante aandacht en investeringen.
• Biologische bestrijding: Roofvogels zoals uilen kunnen helpen, maar hun effect is beperkt en niet snel genoeg bij acute problemen.

In veel gevallen is afschot daarom de snelste en meest effectieve manier om een rattenprobleem onder controle te krijgen.

Gevaar van ongediplomeerde schutters

Toch is er ook een keerzijde: niet iedereen houdt zich aan de regels. Er zijn ‘cowboys’ die zonder de juiste vergunningen of training ratten afschieten, met alle risico’s van dien. “Een slecht geplaatst schot kan een rat verwonden in plaats van direct doden,” waarschuwt Van Hunen. “Dat zorgt voor onnodig lijden. Ook kan het gebruik van slecht materieel, zoals het ontbreken van een warmtebeeldcamera, leiden tot vergissingen. In sommige gevallen worden daardoor per ongeluk andere dieren geraakt, zoals katten of beschermde diersoorten.”BeestjesKwijt.nl pleit daarom, samen met Van Hunen, voor een beschermde status voor professionele ongediertebestrijders. “Met verplichte certificeringen kunnen we onprofessionele praktijken tegengaan en zorgen voor een betrouwbare sector.”

De toekomst van rattenbestrijding

Of afschot in de toekomst een geaccepteerde methode blijft, hangt af van de overheid. Voor wie onbekend is met plaagdierbeheer, klinkt het misschien vreemd om ratten met een geweer te bestrijden. Maar in de praktijk is het vaak de meest doeltreffende en minst belastende methode.Vergif lijkt op het eerste gezicht een eenvoudige oplossing, maar veroorzaakt veel leed: ratten sterven langzaam en pijnlijk, en roofdieren zoals uilen, vossen en marters kunnen secundair vergiftigd raken. Vallen en klemmen worden vaak als diervriendelijk alternatief gezien, maar dat is niet altijd terecht. Een klem werkt alleen als hij direct dodelijk is – anders lijdt het dier alsnog onnodig. Biologische bestrijding, zoals roofvogels, helpt, maar is niet snel genoeg om acute overlast aan te pakken.Afschot daarentegen is direct, voorkomt onnodig dierenleed en laat geen schadelijke stoffen achter in het milieu. Mits de juiste kogel wordt gebruikt, is het een effectieve methode. Bovendien is het op de lange termijn vaak goedkoper, omdat het efficiënter werkt dan het voortdurend plaatsen en controleren van vallen of het gebruik van dure chemische middelen.Wel blijft monitoring essentieel binnen IPM (Integrated Pest Management). Dit kan met verschillende methoden, waaronder klemmen, om de effectiviteit te controleren en nieuwe overlast tijdig te signaleren.“Afschot is geen standaardoplossing, maar in sommige gevallen noodzakelijk,” zegt Van Hunen. “Als de overheid wil dat rattenbestrijding effectief blijft, moeten ze professionele bestrijders erkennen en ondersteunen. Zonder de juiste regelgeving en certificering neemt het risico op ondeskundig schieten toe – en dát is pas echt een probleem.”