“In 1704 gekapt en in 1705 gebouwd”, het verhaal van de Noordoostvaarder ontvouwt zich. Het publiek kon vandaag kennismaken met het scheepswrak dat bij Rutten wordt opgegraven.
Leden van de Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie (AWN) zijn ermee ingenomen dat er zoveel mensen op de kijkdag afkomen, ondanks de korte aankondigingstijd. Ze staan er al vanaf tien uur – ’s morgens waren de omwonenden apart uitgenodigd voor en presentatie – en vertellen met nog evenveel enthousiasme over de opgraving.
“Bij ons in Dronten stond er deze week wel een artikel over de vondsten in de krant, maar nog met de vermelding dat er binnenkort een kijkdag zou komen. Voor iedereen met belangstelling voor archeologie is dit vandaag ‘the place to be’.”
Noordoostvaarder
Want er zijn honderden schepen gevonden in de polderbodem, maar deze is uniek. Het gaat om een zeegaand koopvaardijschip van 30 tot 35 meter, een zogenoemde noordoostvaarder. “Het schip had een diepgang nodig van drie tot vier meter en het was hier ter plaatse maar twee meter. Het had hier dus helemaal niet willen zijn. Zo’n schip voer niet op de Zuiderzee, maar op de Noordzee en Middelandse Zee.”
“Dat het zeegaand was kun je zien aan de dikke balken. Het schip is van eikenhout, maar onderaan is er dennenhout tegenaan getimmerd als bescherming tegen paalworm. Dat was niet nodig voor een schip dat alleen op de Zuiderzee voer.”
Aan de hand van de jaarringen in het hout, waarbij de houtaangroei van jaar tot jaar kan verschillen, valt nauwkeurig vast te stellen wanneer het hout is gekapt. “Langer dan dertig jaar gingen die schepen niet mee, want dan waren ze opgevreten. Dit schip is ongeveer tien jaar in dienst geweest.”
Engels schip
Het schip is vermoedelijk in Engeland gebouwd. “Dat kun je zien aan de constructie waarmee het dek bevestigd was aan de romp. Dat was geen Nederlandse constructie, maar typisch Engels. Verder zijn er attributen gevonden, zoals borden met het stempel van Londen erin.”
Om welk scheepstype het gaat is (nog) niet bekend. “Waarschijnlijk was het een driemaster, want er zijn drie blokken gevonden voor masten. Je kunt het vergelijken met de Batavia, maar dan kleiner en van een eeuw later.”
Als nader onderzoek uitwijst dat het echt om een Engels schip gaat, dan is de kans groot dat het verhaal van het schip gereconstrueerd kan worden. “De Engelsen hebben namelijk alles heel goed gedocumenteerd.”
Mensen gered
Verondersteld wordt dat het schip nadat het vergaan was, vanwege de grootte nog lang vanuit Lemmer en Kuinre te zien. Het wrak ligt op z’n kant. maar de masten en een deel van de romp staken boven water uit.
De schedel van de scheepskat is aangetroffen, maar mensen konden met het zicht op de kust vermoedelijk het vege lijf redden. “Het kan zijn dat het per ongeluk op een zandbank is gelopen, maar het kan ook bewust op het vaste land aangekoerst hebben om de opvarenden te redden.”
Gave vondsten
Doordat het wrak boven water uitstak, is het aannemelijk dat de meest waardevolle zaken wel van boord zijn gehaald, “maar wat er onder in het ruim in het water zat hebben ze laten zitten. “Zo is er een gevulde wijnfles gevonden met kurk, waarin je de inhoud nog hoort klotsen. Het is een schone taak voor studenten van de RUG om uit te zoeken of het wijn, bier of zeewater is.”
Tussen de vondsten staat een gave baardmankruik. “Er zijn er meer gevonden in deze conditie”, vertelt een student van de Rijksuniversiteit Groningen enthousiast. “We zijn nu zeven weken aan het graven en de grote kelder van het Archeologisch Instituut in Groningen ligt al helemaal vol. Er zijn al honderden gave vondsten gedaan en we hebben daarnaast nog zakken vol met potscherven en metaal. We hier nog tot en met augustus bezig, waarschijnlijk hebben we dan wel duizend complete vondsten.”
Er zijn vier kleine kanonnen gevonden en misschien wordt er ook nog een groot kanon aangetroffen. Een deel van het schip ligt nu nog onder een bollenveld, maar wordt binnenkort ook opgegraven en geeft dan misschien nog meer geheimen prijs.
3D
Het wrak wordt niet geconserveerd. “Daarvoor zijn er teveel, niet alles kan bewaard worden”, aldus de leden van de AWN. “Maar alles wordt gefotografeerd, ook met drones, zodat het nauwkeurig kan worden nagetekend en in 3D kan worden weergegeven.”
tekst: Margé Hof
Lekker druk bij kijkmiddag scheepswrak de Noordoostvaarder bij Rutten pic.twitter.com/KhgFcgOB0F
— Noordoostpolder (@GemeenteNOP) June 30, 2018
