God schiep de aarde maar de Nederlanders Nederland – drie boeken over water

Duik deze Boekenweek onder in de wondere waterwereld. Het mooie aan lezen is dat je dit kunt doen met je voeten op het droge.

Ontdek de bijzondere geschiedenis van het voormalige eiland Schokland, maak kennis met de normaal onhoorbare wereld onder water en wandel mee langs rivieren die weer drinkbaar moeten worden.

De gevleugelde uitspraak in de titel slaat op de strijd van Nederland tegen het water. Al eeuwenlang bouwen we dijken, pompen we polders leeg en maken we van blubber vruchtbaar land. Zo kwam het dat het eiland Schokland in de woeste Zuiderzee nu onderdeel is van de Noordoostpolder. Daarover gaat de eerste boekentip. Daarnaast nog twee andere boeken, die laten zien dat water niet alleen een vijand is, maar ook een bron van leven.

Het eiland van Anna. Schokland en de geschiedenis van een thuis

Schrijfster en historica Eva Vriend beschrijft in dit boek het leven van de rijzige Anna Diender, wiens grootvader visser was op Schokland, een eiland in de voormalige Zuiderzee. Anna (1910-1988) leefde zelf niet op Schokland, maar toch speelt het eiland een sleutelrol in haar leven. De zee, de visnetten op zolder, de drassige grond – ze zaten haar in het bloed. Het verhaal begint bij de vele overstromingen die Schokland teisteren. Dit raakte mij, omdat de kans op overstromingen in Nederland toeneemt door klimaatverandering. De zeespiegel stijgt en ook rivieren kunnen buiten hun oevers treden. Dat zagen we in 2021 nog in Limburg. Hoe verhouden we ons tot dit risico? Hoe blijven we overeind?

Schokland wordt ontruimd, voorgoed

Lange rijen houten palen moesten Schokland beschermen tegen de vele overstromingen. Later kwam er een stenen dijk bij, maar het mocht niet baten. In 1825 verdween het hele eiland onder water. Dertien mensen verdronken, 86 huizen werden onbewoonbaar en 26 waren weggespoeld. De bewoners krabbelden weer op, maar de overstromingen bleven komen. De overheid kwam in 1859 met een drastische maatregel. Alle zevenhonderd bewoners moesten het eiland verlaten. Teveel overstromingen, teveel armoede. Ze moesten hun huis meenemen. Anders kwamen ze misschien in de verleiding om terug te keren. De opa van Anna brak zijn huisje plank voor plank af. Hij laadde de planken, balken en de kozijnen op zijn vissersschip. In Kampen bouwde hij het huisje weer op. Anna werd in dat huis, van krap dertig vierkante meter, in 1910 geboren.

Anna’s huis in het Zuiderzeemuseum

Anna was de jongste van negen broers en zussen. Ze groeide op te midden van andere Schokkers in de Schokkersbuurt. In 1948 bleef ze alleen achter in het huis toen haar vader stierf. In datzelfde jaar verklaarde Kampen de Schokkersbuurt, met z’n tochtige huisjes, onbewoonbaar. De huizen zouden nu definitief afgebroken worden. Maar toen kreeg Anna deftig bezoek van de directeur van het Zuiderzee museum. Hij had wel belangstelling voor haar huisje – mochten ze dat herbouwen als herinnering aan de Zuiderzeetijd? Anna was opgelucht – ja, hun familiehuis verdiende een plek in een nationaal museum. Liefdevol stond ze het af en gaf zelfs nog twee zilveren trouwringen van haar grootouders mee. Het duurde jaren voor het museum af was. In 1983 kon Anna er eindelijk naar toe. Vol spanning zocht ze naar haar huisje. Lees hoe dit afloopt in het boek.

Wat mij bijblijft uit het boek, is de veerkracht van de Schokkers. Net voor Anna’s dood verzamelden ze zich in de Schokker-vereniging. Het Ceciliakoor zingt nog wekelijks Schokker-liederen. De identiteit van de Schokkers hield niet op zonder eiland. De identiteit zit in de Schokkers zelf, en ook in hun nazaten. Ze hielden de moed erin. Dat is hoe we overeind blijven in tijden van klimaatverandering.

Lees verder via Nature Today, tevens bron.